1. Điểm mạnh và điểm yếu của các nguồn dữ liệu thư mục
https://www.adscientificindex.com
Các tổ chức xếp hạng phát triển nhiều chiến lược khác nhau dựa trên các nguồn dữ liệu thư mục và hệ thống đo lường hiệu suất khoa học mà họ lựa chọn. Tuy nhiên, mỗi nguồn dữ liệu thư mục đều có những ưu điểm riêng cùng với những hạn chế đáng kể — không có nguồn nào hoàn toàn hoàn hảo hay bao quát toàn bộ. Hiểu rõ thực tế này rất quan trọng để chúng tôi có thể giải thích rõ ràng lý do lựa chọn Google Scholar, đồng thời đặt câu hỏi về quan niệm phổ biến rằng các cơ sở dữ liệu khác là “tuyệt đối chính xác” hoặc “luôn vượt trội”.
Một số chỉ số trích dẫn và phân tích thư mục phổ biến tập trung vào một tập hợp khoảng 9.000–15.000 tạp chí được lựa chọn theo các tiêu chí nghiêm ngặt. Mặc dù dữ liệu trích dẫn do các hệ thống này cung cấp được chấp nhận rộng rãi để đánh giá tác động khoa học, nhưng phạm vi bao phủ vẫn còn hạn chế. Do các hệ thống này chủ yếu ưu tiên các ấn phẩm bằng tiếng Anh và các lĩnh vực STEM (khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học), nên các nghiên cứu trong lĩnh vực khoa học xã hội, nhân văn, nghệ thuật hoặc bằng các ngôn ngữ địa phương, khu vực thường bị thiếu đại diện một cách có hệ thống. Ví dụ, trong một số ngành phụ của khoa học xã hội, tỷ lệ bao phủ của các cơ sở dữ liệu này chỉ đạt khoảng 5–20%, khiến nhiều công trình nghiên cứu giá trị gần như vô hình.
Bên cạnh đó, các hình thức xuất bản học thuật như sách, chương sách và kỷ yếu hội nghị — vốn cực kỳ quan trọng trong lĩnh vực nhân văn, luật, giáo dục hoặc khoa học máy tính — cũng thường không được thể hiện đầy đủ trong các hệ thống này. Tuy nhiên, việc bỏ qua những ấn phẩm như vậy hoặc đẩy chúng ra rìa một cách có hệ thống không phù hợp với nguyên tắc công bằng trong học thuật và sự tôn trọng tính đa dạng khoa học. Sản phẩm học thuật không thể chỉ được định nghĩa bằng một loại hình xuất bản hay một ngôn ngữ duy nhất; mỗi ngành có văn hóa sản xuất tri thức và truyền thống xuất bản riêng. Ví dụ, việc không tính đến một cuốn sách hay một báo cáo hội nghị — vốn là công cụ truyền thông học thuật then chốt trong nhiều lĩnh vực — đồng nghĩa với việc bỏ qua một phần hợp pháp và có giá trị của lao động khoa học. Cách tiếp cận như vậy có thể làm giảm tầm nhìn học thuật của một số ngành hoặc khu vực, dẫn đến các đánh giá tổng thể không công bằng. Trong thực tế, tất cả các kết quả khoa học đều làm phong phú thêm kho tàng tri thức tập thể; vì vậy, việc bị loại bỏ hoặc đại diện kém cần được đặt câu hỏi dưới góc độ đạo đức và phương pháp luận.
2. Tính bao trùm và khả năng tiếp cận trong đánh giá thư mục
Một yếu tố hạn chế khác là chi phí truy cập. Các cơ sở dữ liệu thư mục truyền thống thường vận hành theo mô hình đăng ký trả phí khá cao. Kết quả là chỉ có những tổ chức và nhà nghiên cứu có ngân sách tốt mới có thể tiếp cận, trong khi các học giả hoặc trường đại học có nguồn lực hạn chế thì bị loại ra. Do đó, việc đo lường hiệu suất khoa học không thể thực hiện một cách công bằng trên phạm vi toàn cầu. Ngoài ra, sự thiếu minh bạch về giá cả và sự không chắc chắn về mức phí đăng ký trong năm tiếp theo cũng tạo ra vấn đề nghiêm trọng về tính bền vững.
Xét về phạm vi, hầu hết các hệ thống xếp hạng dựa trên các cơ sở dữ liệu này chỉ bao phủ khoảng 80–90 quốc gia và giới hạn trong khoảng 1.500–2.500 tổ chức. Trong nhiều năm, các con số này hầu như không tăng đáng kể. Phạm vi bao phủ hạn chế này không thể phản ánh đầy đủ phân bố thực tế của sản xuất khoa học và tầm nhìn học thuật trên quy mô toàn cầu.
Bên cạnh đó, các vấn đề tồn tại lâu dài về tiêu chuẩn hóa tên tổ chức, tên tác giả và thông tin liên kết vẫn tiếp tục gây ra những khó khăn lớn về tính nhất quán dữ liệu. Nhiều nhà phê bình cũng chỉ ra rằng các hệ thống này còn thiếu sót về mặt đạo đức xuất bản, quy trình bình duyệt và công bằng trong phạm vi bao phủ.
3. Công bằng và bao trùm trong đo lường hiệu suất khoa học
Ngược lại, Google Scholar là một nền tảng miễn phí và truy cập mở, lập chỉ mục bất kỳ nội dung có tính học thuật nào được đăng trên Internet. Bằng cách bao phủ nhiều loại hình xuất bản khác nhau — bài báo khoa học, luận văn, sách, báo cáo, kỷ yếu hội nghị — mà không phân biệt ngành hay ngôn ngữ, nó đã nâng cao đáng kể tầm nhìn học thuật của các sản phẩm nghiên cứu trong khoa học xã hội, nghệ thuật, nhân văn, giáo dục và các ngôn ngữ địa phương. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng Google Scholar ghi nhận mức độ trích dẫn cao hơn nhiều trong các lĩnh vực này. Ngoài ra, việc theo dõi các trích dẫn từ sách và hội nghị cũng cho phép đánh giá tác động một cách toàn diện hơn theo quan điểm chỉ số xuất bản.
Một lợi thế khác của Google Scholar là việc cập nhật dữ liệu liên tục và nhanh chóng, không có ngày “đóng băng dữ liệu” cụ thể. Điều này tạo điều kiện cho các quy trình đánh giá nghiên cứu kịp thời, minh bạch và mở. Mọi nhà nghiên cứu hoặc tổ chức đều có thể theo dõi dữ liệu thư mục của mình thông qua các công cụ miễn phí (như Publish or Perish); điều này giúp giảm bất bình đẳng về quyền tiếp cận do các cơ sở dữ liệu trả phí tạo ra, đồng thời thúc đẩy dân chủ hóa tri thức thư mục.
Dĩ nhiên, Google Scholar cũng có sai sót. Tuy nhiên, hầu hết các lỗi này là ngẫu nhiên, và không có bằng chứng cho thấy chúng ưu tiên có hệ thống cho bất kỳ cá nhân hoặc tổ chức nào. Với cấu trúc mở, một số hành vi phi đạo đức (như tự trích dẫn quá mức hoặc công bố gian lận) có thể bị phát hiện nhanh hơn. So với các nội dung bị loại trừ một cách hệ thống ở những cơ sở dữ liệu khác, cách tiếp cận rộng rãi của Google Scholar mang đến chỉ số công bằng và có ý nghĩa hơn cho phân tích tác động khoa học trong các bối cảnh tương tự.
4. Vị trí chiến lược của Google Scholar trong các phương pháp đánh giá nghiên cứu
Lý do chính khiến chúng tôi ưu tiên Google Scholar là vì nó cho phép phản ánh tầm nhìn khoa học của các nhà nghiên cứu và tổ chức trong điều kiện công bằng hơn, không phân biệt địa lý, ngôn ngữ hay ngân sách. Đồng thời, chúng tôi công khai thừa nhận những hạn chế của công cụ này và nỗ lực giảm thiểu điểm yếu thông qua các quy trình làm sạch dữ liệu nhiều tầng, cải thiện chất lượng liên tục và các cơ chế kiểm toán nghiêm ngặt. Ngoài ra, nhờ mức độ hiển thị cao mà Google Scholar mang lại, nhận thức của các cá nhân, tổ chức và hiệp hội chuyên môn về vấn đề này đã tăng lên đáng kể; kết quả là hàng trăm nghìn nhà nghiên cứu đã tập trung chỉnh sửa hồ sơ của mình một cách cẩn trọng và nhất quán hơn. Đồng thời, nhiều dữ liệu không phù hợp cũng đã bị loại bỏ khỏi hệ thống theo các quy tắc nghiêm ngặt, giúp củng cố chất lượng và độ tin cậy tổng thể. Quy trình này cũng giúp các tổ chức phát hiện sớm các hành vi phi đạo đức và sai phạm, từ đó có thể thực hiện các biện pháp kịp thời.
Kết luận
Không có cơ sở dữ liệu thư mục nào hoàn hảo hay toàn diện. Mỗi hệ thống đều có điểm mạnh và điểm yếu riêng. Nhận thức được điều này là cực kỳ quan trọng đối với tất cả các bên liên quan mong muốn xây dựng cách tiếp cận cân bằng và bao trùm cho đánh giá nghiên cứu, phân tích tác động khoa học, và đo lường hiệu suất khoa học trên quy mô toàn cầu. Chúng tôi chọn Google Scholar vì khả năng phản ánh tầm nhìn khoa học của các nhà nghiên cứu và tổ chức trong điều kiện công bằng hơn, không phân biệt ngôn ngữ, địa lý hay ngân sách. Đồng thời, chúng tôi cũng thừa nhận những hạn chế và cố gắng giảm thiểu chúng thông qua các quy trình làm sạch dữ liệu nhiều tầng, cải thiện chất lượng thường xuyên và kiểm soát chặt chẽ.
Tóm lại, quan niệm rằng “chỉ cần một nguồn thư mục là đủ hoàn hảo” không phản ánh đúng thực tế. Không có nguồn dữ liệu nào ngày nay có thể đơn độc đại diện chính xác toàn bộ sự đa dạng của sản xuất học thuật toàn cầu. Các cơ sở dữ liệu thư mục vẫn tiếp tục phát triển nhờ đóng góp của cộng đồng học thuật. Do đó, cách tiếp cận tốt nhất là phân tích kỹ giới hạn của từng nguồn, diễn giải dữ liệu theo đúng ngữ cảnh, và kết hợp nhiều phương pháp bổ sung để xây dựng một hệ thống đo lường và đánh giá khoa học công bằng, chính xác và bao trùm hơn.
✅ Cách tiếp cận của chúng tôi
• Một phương pháp toàn cầu, thực tiễn và bao trùm
• Các quy trình kiểm toán nghiêm ngặt để giảm thiểu hạn chế của nguồn dữ liệu (khoảng 2 triệu hồ sơ đã được rà soát và loại bỏ hồ sơ không phù hợp)
• Làm sạch và cập nhật dữ liệu liên tục để đảm bảo bảng xếp hạng chính xác, kịp thời và gần như theo thời gian thực
#xếp_hạng_học_thuật #xếp_hạng_đại_học #đo_lường_tác_động_khoa_học #phân_tích_thư_mục #nguồn_dữ_liệu_thư_mục #chỉ_số_h #chỉ_số_i10 #phân_tích_trích_dẫn #hiệu_suất_học_thuật #Google_Scholar #Scopus #Web_of_Science #lựa_chọn_Google_Scholar #cơ_sở_dữ_liệu_thư_mục #tầm_nhìn_học_thuật #đa_dạng_công_bố #chỉ_số_trích_dẫn #hệ_số_tác_động #đạo_đức_học_thuật #làm_sạch_dữ_liệu #kiểm_toán_dữ_liệu #chính_sách_công_bố #xếp_hạng_liên_ngành #khoa_học_mở #đánh_giá_nghiên_cứu #minh_bạch_học_thuật #cơ_hội_bình_đẳng
